Apstrakcija i uosećavanje: Luminozni horizonti lirske apstrakcije umetnice Marije Šavije

Marija Šavija

Kada je čuveni nemački teoretičar i istoričar umetnosti Vilhelm Voringer, početkom prošlog stoleća, obrazložio nagone ka apstrakciji i "uosećavanju" u umetnosti kao dva suštinski suprotstavljena delanja unutar polja umetničkog htenja, apstrakciji je otvorio vrata pune teorijske i kritičke afirmacije. Ona se, svakako redefinisana u savremenom trenutku obeleženom digitalnim vizuelnim univerzumom, re-kreira u postmodernističkom autoreferentnom/eklektičnom ambijentu, koji apstrakciju i figuraciju (uosećavanje ili nagon za podražavanjem) više ne shvata kao neophodne antiteze koje održavaju stari red suprotstavljenosti spolja/iznutra, mimetičko/duhovno, tako drag modernističkim umetnicima i teoretičarima.

Slika Marije Šavije

Savremeni apstraktni umetnici koji, kao Marija Šavija, nastupaju kroz klasične medije (slikarstvo na platnu), u odnosu na vreme koje je otvorio Voringerov teorijski diskurs, suočavaju se sa potpuno drugačijim “pravilima igre”, jer revolucionarna snaga ideologije koja se borila za autonomiju čistog slikarstva i apstraktnog likovnog izraza odavno nije aktuelna, a mnogima danas se još uvek čini da će apstraktno slikarstvo ipak morati da napusti platno i pređe u prošireni medij kako bi “opstalo”. Ovo stanje nudi, međutim, mogućnost umetnicima da postanu svojevrsni nomadi u istraživanju ekspresivnih potencijala apstrakcije - njihovo je kretanje danas, čini se, nesputano bilo kakvom konvencijom i upućeno na istraživanja punih potencijala referencijalnog, sapostojećeg i polisemantičkog u kreiranju autonomnih stilskih individualizama.

Slike Marije Šavije

U Voringerovoj sintagmi posebnu privlačnu snagu nosi termin uosećavanje, odnosno karakter srpske reči koja je upotrebljena kao prevod termina Einfühlung u izvorniku. “Uosećavanje”, u interpretativnom pokušaju koji ga, postmodernistički, aproprira i redefiniše u odnosu na izvornu teorijsku intenciju, omogućuje i opravdava početnu afektivnu/empatijsku ravan posmatranja i tumačenja nove serije slika Marije Šavije pod nazivom Horizonti. Posmatrač/kritičar/teoretičar i sama umetnica u toj su polaznoj tački gotovo ravnopravni, ali i nezavisni jedni od drugih u nivoima “uosećavanja” asocijativnih konteksta koje slike nude.

Slike Marije Šavije

Zamišljene i izvedene kao serija vertikalnih formata većih dimenzija, na većini slika se pojavljuje jasna afinicija ka simetriji kroz uvođenje horizontalne podele i konstituisanje stanja koje kombinuje Rotkove (Mark Rhotko) eksperimente “polja boje” i dvotrećinsku ravnotežu zlatnog preseka. Horizontalna linija u vertikalnom univerzumu je harmonija, ali i ograničenje između suprotnosti toplo/hladno, uzbuđeno/mirno, daleko/blisko, odsutno/prisutno - čije je mirenje moguće jedino afekcijom, “uosećavanjem”.

Pročitajte još: Izložba Obećani prostori Ivana Markovića

Marija Šavija otvoreno, bez skrivanja i odmaka uvodi posmatrača u ovaj proces koji je za nju permanentan, fluidan i koji stalno nagoveštava nove rezultate. Posmatraču je omogućen gotovo neposredan uvid u suštinu slikarske akcije i kreiranja posebnog imaginarnog sveta stalne promene nošene uosećavanjem spontanog kreativnog poriva. Sva slikarska materija u ovim vertikalnim svetovima podređena je kontrolisanom osećanju neposrednosti i povinuje se čistoj kreativnoj volji umetnice koja sopstvenu duhovnu vertikalu svaki put iznova izlaže izazovu haosa i - odnosi neprikosnovenu pobedu! Nazivi slika koji upućuju na temeljnu kolorističku polaznu tačku još jedno su od oruđa majstorske kontrole stalno izazivajućeg afektivnog haosa, traženja ujedinjujućeg koda koji vraća kreaciju i percepciju (umetnice) i recepciju (posmatrača) u neophodno osećanje duhovne stabilnosti i ispunjenosti.

Slike Marija Šavije

Pred slikama Marije Šavije, kao i pred drugim delima protagonista savremenog apstraktnog slikarstva, postoje izazovi spontanih asocijativnih učitavanja predmetnosti. Ova opažajna veza sa pojavnim svetom koju recepcija posmatrača može potražiti, posebna je sfera kvaliteta odnosa koji se uspostavlja sa slikama Marije Šavije. Ona za umetnicu afektivne lirske apstrakcije ne mora biti nužno nepoželjna, čak može da postoji kao svojevrstan interpretativni izazov koji upotpunjuje i “dovršava” izvedena dela i njihovo “sleganje” u autorkinoj kreativnoj svesti. Naziv serije Horizonti otvara niz asocijativnih potencijala i pitanja kakvu zagonetku kriju horizonti umetničkog duha, šta se iza njih može otkriti ako se ikada dospe u tačku gde oni nisu u stalnom uzmicanju i nedogledu. Superimponirani ne(pretenciozni) alternativni nazivi poput Proterivanje Golema, Velika Žena - Leonardova Sveta Ana sa Bogorodicom, Rotkova harmonija, Rajski predeo, Tempesta, Pučina, Venerin predeo, tek su jedan vid sagledavanja iz ugla posmatrača “opterećenog” znanjima o istoriji umeničkih pojava i ostvarenja.

Pročitajte još: Izložba Hvatači snova

Kretanje Marije Šavije i njenog zrelog slikarskog potencijala na savremenoj sceni obeleženo je nasleđem gestualnosti apstraktnog ekspresionizma, duhovnim neposrednostima lirske apstrakcije, odnosno kolorističkih i svetlosnih istraživanja ovih dvaju briljantnih pravaca modernističke prošlosti. Njena se individualnost i nezavisnost manifestuju u nepretencioznoj, slobodnoj i neskrivenoj aporoprijaciji njihovih otkrića i rezultata, ali i u uspešnom suočavanju njene “nove apstrakcije” sa trajnim izazovima predmetnosti i novim shvatanjima tradicionalne dihotomije apstraktnog i figurativnog. Slike Marije Šavije svedoče da apstraktno slikarstvo u domaćoj sredini, kao ni na globalnoj umetničkoj sceni, ne predstavlja oveštali izraz na pragu izumiranja, već virilni medij u kojem njena umetnička pojava čini snažnu fokusnu tačku.

Slike Marije Šavije

O umetnici:

Marija Šavija rođena je 1975. godine u Beogradu. Diplomirala je na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu (odsek - slikarski 2003.) i magistritrala na Univerzitetu umetnosti u Beogradu (interdisciplinarne magistarske studije 2006.). Redovan je član ULUS-a i sada je u statusu Slobodnog umetnika. Od 1996. o sada je svoje radove prikazala na većem broju samostalnih i kolektivnih izložbi. Njeni radovi nalaze se u Ministarstvu kulture Republike Srbije. Od 2022. Član je Umetničkog saveta Ulusa. Trenutno na Doktorskim studijama na fakultetu Savremene umetnosti u Beogradu.

Marija Šavija

Pred umetničkog staža ima i dvadeset godina iskustva u pedagoškom radu, samostalnom držanju i rukoviđenju pripremne nastave za upis na umetničke fakultete, kao i sve stručne umetničke škole. Osmislila je i specijalizovane radionice za razvijanje vizuelnog mišljenja,stripa, ilustracije I storyboard-a koje je realizovala u ustanovama kulture Studenski kulturni centar u Beogradu, Dom omladine u Beogradu kao i u Kulturnom centru u Novom Sadu. Trenutno samostalno vodi školu za talente u prostorijama Kulturnog centra Stari grad – Parobrod. Pored umetničkog I pedagoškog iskustva imala je različite angažmane kao scenograf na filmu i pozorištvu kao i Belefu.

Njeni radovi iz serije “Algoritam IX” ušli su u zbornik “Stoleće signalizma/The century of Signalism” koji postoji u štampanom i elektronskom izdanju: www.rastko.rs/rastko/delo/11189

Slike Marije Šavije

Samostalne izložbe:

“Kako mrtvom zecu pokazati šta je slika” Galerija Lucida, Beograd
“Libertas” Drina galerija, Beograd
“Nedostatak slobode kao vid slikarstva” Blok galeriija, Novi Beograd; Likovni salon Kulturni centar, Novi Sad
“Algoritam” Studenski kulturni centar, Beograd
“Usne” Studentski kulturni centar, Beograd
“Ružičnjak” Galerija ART&art, Beograd
“Dodiri” Galerija Doma omladine, Beograd

Slike Marije Šavije